به فرایند جمع‌آوری محصولات باغی یا زراعی از زمین، برداشت محصول گفته می‌شود. برداشت هر محصولی بسته به نوع محصول قواعد و اصول خاص خود را دارد؛ به عنوان مثال زمان برداشت محصولات باغی با زراعی متفاوت است. می‌دانید برداشت نکردن به موقع محصولات چه خسارت‌هایی در پی دارد؟ از زمان رسیدن محصولات و نحوه‌ی برداشت آن‌ها اطلاع دارید؟ برای گرفتن پاسخ این سوالات تا انتهای این مقاله با آندرسم همراه باشید تا مرروری بر مراحل برداشت، چگونگی و زمان رسیدن محصولات کشارزی داشته باشیم.
آشنایی با مراحل برداشت محصول
عملیات برداشت محصول که پس از رسیدن محصولات صورت می‌گیرد، بسته به نوع محصول و هدف از تولید آن می‌تواند در مراحل مختلفی از جمله آخر دوره‌ی رویشی، زمان گلدهی و یا کامل شدن دانه و میوه انجام شود. همان‌قدر که دوره‌ی رویش و رشد محصولات مهم است، فرایند برداشت محصولات نیز حائز اهمیت است چرا که اگر به طور صحیح انجام نشود می‌تواند تمام زحمات فرد را به هدر دهد. بنابراین داشتن اطلاعات کافی راجع به زمان برداشت، اقدامات قبل و بعد برداشت، نحوه رسیدگی و نحوه صحیح برداشت کاملا ضروری است. یکی از مهم‌ترین مباحثی که در بحث برداشت محصولات باید به آن دقت شود، زمان برداشتن محصول است؛ محصولی که به موقع برداشت شود از کمیت و کیفیت بالایی برخوردار است در حالی که برداشت آن در زمانی زود‌تر یا دیر‌تر از موعود آن می‌تواند منجر به آسیب دیدن محصول شود.
از آنجایی که هر محصولی برای برداشت زمان مخصوص به خود را دارد شاید کمی کار سخت به نظر برسد اما یکی از مهم‌ترین مواردی که تعیین می‌کند زمان برداشت محصول فرارسیده است، رسیدن آن است. پس از قبل از هر چیزی به عنوان کسی که می‌خواهد محصولی را از یک زمین کشاورزی برداشت کند باید با مفهوم رسیدن به خوبی آشنا شوید. به‌طور کلی دو نوع اصطلاح راجع به رسیدن محصولات وجود دارد؛ رسیدن فیزیولوژیکی و رسیدن تجاری که در ادامه به بررسی هر یک از آن‌ها می‌پردازیم.
شناخت زمان رسیدن محصول؛ رسیدن فیزیولوژیکی
به فرایندی که طی آن محصول بر روی گیاه مادر کامل می‌شود رسیدن فیزیولوژیکی می‌گوییم. منظور از این کامل شدن، شکل گرفتن تمام اجزای محصول موردنظر از جمله میوه و دانه آن به صورت طبیعی است. اگر با محصولاتی همچون غلات، حبوبات و مرکبات سر و کار داشته باشید پی از رسیدن فیزیولوژیکی قابل برداشت و استفاده هستند. به خاطر داشته باشید که در فرایند رسیدن فیزیولوژیکی محصول باید خودش به صورت طبیعی رشو و نمو پیدا کند؛ چرا که گاهی محصول‌داران برای رسیدن محصولشان زود‌تر از موعود، از برخی محرک‌های رشد استفاده می‌کنند که می‌توانند برای سلامتی انسان مضر باشند.
برداشت محصول در زمان رسیدن تجاری
گاهی اوقات ممکن است محصولی قبل از این‌که به‌صورت فیزیولوژیکی برسد و یا بعد از آن، برداشت شود که به این زمان، زمان برداشت یا رسیدن تجاری می‌گویند. دلیل این امر واضح است؛ گاهی اوقات محصولات در زمان رسیدن فیزیولوژیکی مناسب عرضه به بازار نیستند و ممکن است در این زمان از ارزش تجاری آن‌ها کاسته شود. به عنوان مثال محصولی مانند خیار اگر در زمان رسیدن فیزیولوژیکی برداشت شود دیگر آن‌طور که باید در بازار مشتری ندارد؛ از این‌رو بهتر است کمی زود‌تر از رسیدن فیزیولوژیکی از گیاه مادر جدا شده و برای عرضه به بازار آماده شود. برعکس این موضوع نیز صدق می‌کند؛ به عنوان مثال میوه‌هایی مانند سیب، گوجه فرنگی و خرما مدتی بعد از رسیدن فیزیولوژیکی برداشت می‌شوند چرا که در آن زمان از کیفیت بالا‌تری برخوردار هستند.
برداشت محصول با چه روش‌هایی صورت می‌گیرد؟
بعد از اطلاع یافتن از زمان برداشت محصولات نوبت به مراحل و چگونگی برداشت می‌رسد. روش‌های متعددی برای جمع‌آوری محصول وجود دارد؛ این فرایند می‌تواند با دست و یا توسط ماشین آلات مخصوص انجام شود. چگونگی برداشت محصولات از زمین کشاورزی را تا حدود زیادی نوع محصول تعیین می‌کند؛ به عنوان مثال اکثر محصولات باغی و زراعی مانند میوه و سبزیجات در مساحت‌های کوچک کشت می‌شوند و فرایند برداشت و جمع‌آوری آن‌ها نیز دستی صورت می‌گیرد. غلات از جمله برنج، گندم و … و گیاهان علوفه‌ای که برای خوراک دام کشت می‌شوند توسط داس یا قداره برداشت می‌شوند. برای محصولاتی که در متراژ‌های بیشتری کشت می‌شوند برداشت دستی نه تنها مقرون به صرفه نیست بلکه انرژی و زمان زیادی را از کشاورز می‌گیرد؛ بنابراین از ماشین آلات کشاورزی برای برداشت آن‌ها استفاده می‌شود. معمولا کمباین برای برداشت غلاتی که دانه ریز هستند، خردکن برای برداشت ذرت و نیکشر و ماشین‌های کمباین غده کن برای برداشتن سیب زمینی و چغندر استفاده می‌شود.
زمان و نحوه برداشت محصولات زراعی
همان‌طور که در قسمت قبل ذکر کردیم، برداشت محصول به مواردی چون نوع محصول و زمان رسیدن محصول بستگی دارد. راجع به تفاوت‌های رسیدن فیزیولوژیکی و رسیدن تجاری نیز مختصر توضیح دادیم؛ حالا به نظر شما بعد از این‌که یک محصول زراعی یا باغی به مرحله‌ی رسیدن فیزیولوژیکی رسید چگونه باید آن را جمع‌آوری کرد؟ زمان مناسب برای برداشت محصولات زراعی همچون گندم و جو پس از رسیدن کامل گیاه است. زمانی که رنگ ساقه‌ها و برگها کاملا زرد شد و دانه حالتی سخت به خود گرفتند متوجه می‌شویم که زمان برداشت این محصول فرا رسیده است. برداشت غلات به صورت دستی و با کمک داس انجام می‌شود و به فرایند جمع‌آوری آن از سر زمین اصطلاحا “درو” گفته می‌شود.
زمان و نحوه برداشت محصولات باغی
از کجا بفهیم محصولات باغی برای برداشت آماده هستند یا خیر؟ بعضی محصولات باغی باید قبل از این‌که کاملا برسند برداشت شوند. به عنوان مثال گوجه فرنگی و موز به صورت نیم‌رس برداشت می‌شوند و تا زمان عرضه به بازار در انبار نگهداری می‌شوند. در حالت کلی زمان برداشت محصولات باغی بسته به تقاضای بازار متغیر است؛ به عنوان مثال شخص باغ‌دار نباید اجازه دهد خیار برای مدت طولانی بر سر زمین بماند چرا که بازار معمولا خرید خیار‌های قلمی را به خیار‌هایی که بیشتر رشد کرده‌اند ترجیح می‌دهد.
اگر برداشت محصول به موقع نباشد چه اتفاقی می‌افتد؟
برداشت زود‌هنگام و یا دیر‌هنگام محصولات باغی و زراعی می‌تواند زیان‌هایی برای محصول در پی داشته باشد و در نتیجه منجر به تلف شدن محصولات شود. برای مثال برداشت زود‌هنگام می‌تواند منجر به صدماتی شود که چند نمونه از آن‌ها عبارتنداز:
- برداشت زود‌هنگام اگر هنوز محصول به طور کامل نرسیده باشد خصوصا در گیاهان علوفه‌ای منجر به کاهش کمیت محصول می‌شود.
- عدم تکامل گیاهک دانه
- کاهش کیفیت
- پوسیدگی و کپک زدن محصول طی انتقال آن به بازار مصرف
همان‌طور که برداشت زود‌هنگام آسیب‌رسان است، برداشت دیر‌تر از موعود هم خسارات جبران ناپذیری به محصول وارد می‌کند:
- افزایش خسارت آفاتی به دلیل ماندن طولانی مدت بر روی زمین یا درخت
- ریزش دانه‌ها پس از رسیدن
- افزایش احتمال مواجه شدن با شرایط نامساعد محیطی
